Den Helder Plant

De Den Helder plant is de verzamelplaats van een groot deel van het Nederlandse aardgas wat offshore wordt gewonnen. Gas wat geproduceerd wordt in het  NOGAT leidingen systeem komt hier aan, het gas wat geproduceerd wordt in het WGT leiding systeem gaat hier naartoe en het gas van de LoCal leiding komt hier binnen. Slechts enkele leidingen gaan ergens anders heen, zo gaat het NGT leiding systeem richting Uithuizen, gaat de leiding van het Rijn C platform naar Hoek van Holland en gaat de leiding van het Q-16 maas veld direct naar een land locatie.

Den Helder plant wordt al sinds jaar en dag geopereerd door de NAM en bestaat al net zolang als dat de eerste platformen er stonden – 1975. De plant is in de loop der decennia flink uitgebreid omdat de productie steeds maar toenam. Helaas is de productie offshore niet zo hoog als dat het geweest is, waardoor zij soms wel eens in de problemen komen doordat de installatie is uitgelegd voor vele malen hogere flows.

Met een capaciteit van 92 miljoen m3 gas per dag heeft Den Helder een van de grootste gasbehandelingsinstallaties in de wereld. Jaarlijks wordt hier circa 10 miljard m3 aardgas verwerkt!

Transport richting Den Helder

Gas wat van de diverse platformen komt is aardgas en brandbaar aardgas is een mengsel van lichte koolwaterstoffen (met als hoofdbestandsdeel methaan) en kleinere hoeveelheden stikstof, zuurstof en kooldioxide. Daarnaast wordt er ook aardgascondensaat getransporteerd door deze leidingen. Aardgascondensaat bestaat uit een mengsel van stoffen, hoofdzakelijk koolwaterstoffen, die condenseren bij de winning van aardgas als gevolg van de temperatuur- en drukverlaging die optreedt bij gasbehandeling. Een derde bestandsdeel wat er door de leiding mee naar de Den Helder plant wordt getransporteerd is water. Dit wordt ook wel productiewater genoemd en is een afval product wat op de platformen voor meer dan 99% uit het gas en condensaat wordt gehaald. Dit gebeurd d.m.v. (glycol) droging. Het glycol absorbeert het water wanneer het gas van onder naar boven door het hete (175 graden) glycol heen “flowed”. Het kleine beetje water wat overblijft kan voor veel problemen zorgen in de leidingen welke op de zeebodem liggen, namelijk dat er corrosie ontstaat (roest), met alle gevolgen van dien. Om corrosie tegen te gaan maakt men gebruik van Corrosie Inhibitors wat veelal wordt geinjecteerd in de export leiding op een platform.

Dauwpunt

Gas wat op de plant in Den Helder uitkomt gaat nog door sludgecatchers heen (de zogenaamde “Slokkenvangers”), hier worden grote hoeveelheden vloeistof van het gas gescheiden, resterende vloeistoffen worden later d.m.v. een drogingsproces alsnog uit het gas gehaald. Een manier om te checken of de droging van het gas goed is, is om het dauwpunt te meten. De dauwpunttemperatuur is een maatstaf voor de hoeveelheid waterdamp in een gas. Dus hoe lager het dauwpunt (veelal onder nul) hoe droger het gas is.

slokkenvanger slugcatcher nam den helder
Een van de slokkenvangers van de Den Helder plant

Aardgas & Restproducten

In het aardgas zitten een heleboel producten waar wij niks aan hebben wanneer wij het hebben over gas wat gebruikt wordt voor ons fornuis of ketel. Producten die wij veelvuldig tegenkomen en op de plant in Den Helder uit het gas gehaald moeten worden zijn waterstofsulfide (H2S), kwik, radioactief materiaal en productiewater.

Waterstofsulfide (H2S), soms zwavelwaterstof (verouderd) genoemd, is een sterk ruikend giftig gas dat vooral bekend is als de oorzaak van de geur van rotte eieren. Het ontstaat bij de rotting van vele zwavelhoudende organische stoffen, zoals eiwitten (die cysteïne en methionine bevatten). H2s locaties zijn er niet veel op de Noordzee, K15-FB-1 is er eentje welke te boek staat als H2S locatie. Extra maatregelen om op deze locatie te werken zijn dan ook van toepassing. Denk hierbij aan traing en het dragen van een speciale H2S meter en een vluchtmasker, want bij een bepaalde dosis (100 ppm) is het dan ook niet meer waarneembaar (je reukorgaan word verlamd). Vanaf 500 ppm kunnen er longembolies optreden en vanaf 800 ppm is het al voor 50% dodelijk. Vanaf 1000 ppm kan het al bij 1 adenteug dodelijk zijn.

Kwik (soms ook wel kwikzilver genoemd) is een scheikundig element met symbool Hg (van het Griekse hydrargyrum) en atoomnummer 80. Het is een zilverwit overgangsmetaal dat als enige metaal ook bij kamertemperatuur vloeibaar is. Kwik komt met het gas mee naar boven en is een raar goedje. Het heeft ook de neiging om overal doorheen te gaan en is zwaar kanker verwekkend.

Proceswater is het grondwater wat in aanraking is geweest met bovengenoemde stoffen en daarnaast ook radioactief materiaal kan bevatten wat mee omhoog komt uit de geologische lagen.

Overige (vaste) stoffen komen ook voor in het aardgas, veelal is dit (heel) fijn zand/ scaling (zout) en nagenoeg altijd zit hier radioactief materiaal bij. Op sich zijn de zanddeeltjes niet het probleem (alhoewel ze je metingen best kunnen beinvloeden), maar het radioactieve materiaal wel. Dit ‘Natural Occurring Radioactive Material’ oftewel NORM en LSA (Lage Specifieke Activiteit) zijn de verzamelnamen voor natuurlijke radioactieve stoffen die bij de productie van aardolie en aardgas kunnen voorkomen. Deze stoffen komen van nature in geringe mate voor in de gesteenten
waar aardolie en aardgas uit gewonnen worden. Bij de productie kunnen ze mee omhoog komen, soms in gasvorm, soms gebonden aan in water opgeloste zouten of als vaste stoffen. Deze stoffen mogen vanaf de plant niet zomaar terug de natuur in gedumpt worden. Deze dienen, wanneer ze uit het proces komen, speciaal verpakt te worden (COVRA vaten) en afgevoerd naar verwerkings locaties (bijvoorbeeld naar Covra), of ze worden ondergronds (in oude mijnen) opgeslagen. Ook materiaal zoals; pakkingen; kleppen; leidingen; handschoenen; kleren noem het maar op wat in aanraking is geweest met NORM/LSA materiaal is besmet/ verdacht en dient gemeten te worden op radioactiviteit. Ook dit dient speciaal afgevoerd te worden vanaf de plant wanneer blijkt dat het besmet is. Op de plant in Den Helder (maar ook op zee) komt NORM/LSA in drie varianten voor:

  • Gasvormig: (Veelal) Radon
  • Vloeibare vorm: (waterige) sludges
  • Vaste vorm: scales (harde aanslag)

Aardgascondensaat is een product wat in grote getalen wordt gewonnen uit aardgas. Aardgascondensaat (ook wel in de volksmond “Condensaat”  genoemd) bestaat uit een mengsel van stoffen, hoofdzakelijk koolwaterstoffen, die condenseren bij de winning van aardgas als gevolg van de temperatuur- en drukverlaging die optreedt bij gasbehandeling. Het condensaat wordt op de plant in den helder gescheiden van het productiewater d.m.v. water/condensaat separatoren. Dit gebeurt door gebruik te maken van het verschil in soortelijk massa, aardgascondensaat heeft een soorttelijke massa van 0.79 t.o.v. van 1 van water (1 liter (zoet)water is 1 kilo, 1 liter condensaat is 0.79 kilo). Gebruikmakend van de natuurkunde houdt dit in dat een mengels van productiewater en aardgascondensaat in een liggen vat wordt geleid waar het door de standtijd te verlengen (filterpakketten) een natuurlijke scheiding ondergaat waarbij het aardgascondensaat bovenop het water gaat drijven als geval van de lagere soortelijke massa. Door in de vaten een overstort te maken kan het aardgascondensaat afgeroomd worden en op die manier gescheiden worden van het water.  Ook aardgascondensaat is giftig en het hoofdbestandsdeel “Benzeen” veroorzaakt op de langere duur kanker en andere aandoeningen.

Bovengenoemde producten worden er op de Den Helder plant uitgefilterd d.m.v. diverse processen. Het gas wat dan overblijft is nagenoeg gereed voor de eindgebruiker. Het enige wat nog mist is het toevoegen van tetrahydrothiofeen. Dit geeft gas de geur die wij allemaal associëren met gas. Het is namelijk niet de geur die gas van nature heeft, deze is geurloos (of heeft eventueel de geur van benzeen). Maar om lekkages te ontdekken in je huis of in een fabriek/ centrale is deze geur als extra veiligheid toegevoegd.

Na de toevoeging van tetrahydrothiofeen is het gas klaar en wordt het getransporteerd naar de Gasunie welke het op hun beurt weer transporteerd richting de eindgebruikers.

Wat doet Den Helder plant met

Het aardgascondensaat is een prima bijproduct en kan goed verkocht worden, en dit is ook wat er gebeurd op de plant in Den Helder. Het aardgascondensaat wordt gebunkerd in boten en vervoerd naar diverse chemische fabrieken waar het verder verwerkt wordt.

Het productie water daarintegen is een product wat je liever niet hebt. Op de plant in Den Helder wordt het zo goed als mogelijk schoongemaakt (olie deeltjes eruit gehaald) waarnaa het aan het oppervlakte water mag worden toegevoegd.

H2S is dan wel een giftige stof bij hogere concentraties maar het heeft diverse doeleinden waaronder het hart en de longen beschermen (in hele lage dosissen) tegen hoge bloeddruk.

Kwik is tegenwoordig niet zo’n goed bijproduct meer, waar je het vroeger goed kon verkopen is het nu eerder een ongewenst bijproduct. Alhoewel het nog steeds gebruikt wordt in o.a. kwikdamplampen, hogetemperatuurthermometers of vullingen.

CCK Den Helder

De centrale controle kamer (CCK) van de plant in Den Helder is er om zowel het proces van hun zelf in de gaten te houden, maar ze hebben ook de mogelijkheid om grotendeels de processen op zee in de gaten te houden, en in sommige gevallen zelfs te besturen of plat te leggen in geval van nood.

De CCK wordt 24/7 bemand door meerdere operators welke bijna dagelijks in contact staan met de operators offshore. Al is het alleen maar om te melden aan elkaar dat er problemen zijn, of om de nominatie (geplande gas productie voor de volgende dag) te bespreken. Maar bovenal zijn zij er om de productie op de plant te monitoren.

 

5 1 stem
Artikelbeoordeling
Liked it? Take a second to support Alex van den Steen on Patreon!
Become a patron at Patreon!
Abonneer
Laat het weten als er
guest

:bye:
 
:bye:
:good:
 
:good:
:negative:
 
:negative:
:scratch:
 
:scratch:
:wacko:
 
:wacko:
:yahoo:
 
:yahoo:
B-)
 
B-)
:heart:
 
:heart:
:rose:
 
:rose:
:-)
 
:-)
:whistle:
 
:whistle:
:yes:
 
:yes:
:cry:
 
:cry:
:mail:
 
:mail:
:-(
 
:-(
:unsure:
 
:unsure:
;-)
 
;-)
 
4 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Sijtze Bouius

Leuke foto van NAM eerste Slokkenvanger ( Slug Catcher) . Was destijds als NAM Installatie Inspekteur betrokken bij de opbouw van de prefab geleverde onderdelen welke op de locatie Den Helder zijn samengebouwd. Heb ook tijdens de 6 jaarlijkse shutdown Inspekties inwendige inspektie mogen doen. Erg leuke tijd.

Hoi Sijtze,
Bedankt voor je bericht!
Ik denk dat ik nog wel wat meer foto’s kan achterhalen van de plant (en de installatiedelen), maar dan moet ik even in de archieven duiken.
Heb jij toevallig niet nog mooie foto’s uit die periode?
Gr,
Alex

sbou3048

Hallo Alex,

Ik heb volgens mij nog een aantal dozen op zolder staan met dia’s en foto’s welke ik destijds zelf gemaakt gedurende mijn vele inspektiebezoeken op zee en Den Helder. Weet nog goed dat eerste unit 100 van Den Helder zeer snel gebouwd diende te worden en dat er equipment besteld voor Groningen Kingsize Cluster is gebruikt. Zal kijken wat ik nog terug kan vinden aan foto’s.
Groet,
Sijtze Bouius.

Wow! Dat zou echt een goudmijn zijn :)
Ik ben heel benieuwd!
Gr,
Alex